Z serii zapomniane marki - TATRA
(MM, 29 grudnia 2023)
Historia motoryzacji zna wiele zapomnianych lub nie istniejących już producentów samochodów, którzy w przeszłości kreowali rozwój przemysłu samochodowego konstruując innowacyjne oraz zaawansowane technologicznie pojazdy. Niektóre marki z rozmaitych powodów, głównie ekonomicznych zniknęły na zawsze z firmamentu motoryzacyjnego, a innym po przekształceniach własnościowych udało się przetrwać. Do takich marek, które nie bały się iść pod prąd torując drogę do zaawansowanej motoryzacji jaką znamy dzisiaj należy między innymi Tatra. Ta czeska firma motoryzacyjna dziś kojarzona głównie z produkcją ciężkich wielozadaniowych pojazdów ciężarowych to jeden z najstarszych w Europie producentów samochodów. Początki przedsiębiorstwa sięgają 1850 roku, kiedy to Ignac Sustala w miejscowości Koprivnice na terenie ówczesnych Austro-Węgier rozpoczął produkcję powozów i dorożek. W 1891 roku firma została dokapitalizowana przez miejscowych bankierów braci Guttman i przekształcona w producenta wagonów kolejowych - Nesselsdorfer Wagenbau Fabriks Gesellschaft.
Z czasem jak popyt na wagony kolejowe zaczął maleć podjęto wizjonerską decyzję produkcji samochodów z wykorzystaniem dwucylindrowego silnika Karla Benza. Tak powstał w Koprivinicach w 1897 roku pierwszy samochód, model Prasident, a rok później pojazd ciężarowy. Pojazdy te wówczas były sygnowane marką NW (Nesselsdorfer Wagenbau), a nazwa Tatra zaczęła oficjalnie funkcjonować od roku 1919 wraz z rodzącym się po I Wojnie Światowej nowym państwem Czechosłowacja.
Przełomem w historii firmy było zaprojektowanie przez głównego konstruktora Tatry Hansa Ledwinke w 1923 roku modułowego systemu podwozia i napędu składającego się z centralnej rury nośnej łączącej przednie i tylne zawieszenie, po raz pierwszy zastosowane w modelu typ 11. Koncepcja ta stosowana jest do dziś i znana jako „Tatra Concept Vehicle” zapewniła możliwość adaptacji różnorodnych nadwozi użytkowych oraz wielkoseryjną produkcję samochodów osobowych i ciężarowych. To przełomowe rozwiązanie techniczne pozwoliło na produkcję na szerszą skalę samochodów popularnych Tatra 30.
Tatra bardzo szybko stała się pionierem zaawansowanych rozwiązań technologicznych, również w dziedzinie aerodynamiki nadwozi. W 1933 zaprezentowano prototyp samochodu popularnego V570, którego podobieństwo do Volkswagena Beetle stało się źródłem późniejszych sporów sądowych Tatry z Volkswagenem. W 1936 roku powstała, krótka seria modelu 77 z aerodynamicznym nadwoziem oraz górnozaworowym silnikiem w układzieV8 chłodzonym powietrzem umieszczonym z tyłu i charakterystycznymi lampami przednimi, które obracały się wraz ze skrętem kół przednich.
W tym samym czasie rozpoczęto seryjną produkcję Tatry 87 (z silnikiem 8 cylindrowym) oraz 97 (z silnikiem czterocylindrowym) będącymi zmodernizowaną pochodną modelu 77.
Równie dynamicznie postępował rozwój w dziedzinie samochodów ciężarowych, który był stymulowany przez nadchodzącą II Wojnę Światową i aneksję Czechosłowacji przez Niemcy.
W latach 1942-1962 powstawał 3 osiowy model Tatra 111 zaprojektowany początkowo na zlecenie Wermachtu, aby pomóc w zwycięstwie nad Związkiem Radzieckim, ale finalnie ten ciężki samochód ciężarowy z napędem 6x6 i ładownością od 6.5 do 10 ton „zrehabilitował” się w odbudowie krajów bloku socjalistycznego. Konstrukcja ciężarówki była oparta na centralnej rurze nośnej „Tatra concept” z trzema niezależnie zawieszonymi osiami oraz silnikiem diesla V12 chłodzonym powietrzem o pojemności 14.8 litra. W 1959 roku został zaprezentowany następca będący ewolucją sto jedenastki model 138 wyposażony w nowoczesną kabinę i udoskonalony między innymi o zsynchronizowaną skrzynię biegów, międzyosiowe mechanizmy różnicowe, a także hydrauliczne wspomaganie układu kierowniczego. Ciężarówka ta produkowana do 1971 roku stała się hitem eksportowym Tatry, a jej rozwinięciem była kolejna generacja oznaczona jako T 148. Opisując ciężarówki Tatry nie sposób nie wspomnieć o pierwszej czteroosiowej Tatrze 8x8 T813 Kolos. Pojazd ten wyposażony w 12 cylindrowy silnik Diesla chłodzony powietrzem oraz układ przeniesienia napędu z dwunastoma przełożeniami do przodu i czterema do tyłu znalazł wszechstronne zastosowanie w ciężkim transporcie specjalistycznym oraz w wojsku.
Jeśli chodzi o samochody osobowe tradycja projektowania aerodynamicznych pojazdów klasy wyższej była kontynuowana także po II Wojnie Światowej mimo braków kadrowych, materiałowych i wbrew polityce władz komunistycznych dla których priorytetem był produkcja głównie pojazdów ciężarowych.
W 1948 roku zaprezentowano model Tatraplan serii 600 z nadwoziem pontonowym o współczynniki oporu aerodynamicznego Cx 0.32, a w 1955 debiutował model 603 z potrójnie zespolonymi lampami przednimi, który w różnych wersjach nadwoziowych oraz stale modernizowany do 1975 roku został wyprodukowany w liczbie ponad 20 tysięcy egzemplarzy.
Początkiem 1974 roku rozpoczęto produkcję nowej rodziny samochodów Tatra 613, która mimo że technicznie korzystała ze spuścizny poprzedniej serii 600 to nadwozie została zaprojektowane od podstaw przez włoską firmę karoseryjną Carozzeria Vignale. Seria 613 będąca jednocześnie ostatnim seryjnym samochodem osobowym w portfolio Tatry doczekała się czterech modernizacji i była produkowana do 1995 roku.
W 1995 podjęto próbę stworzenia nowej rodziny 700 poprzez modyfikację istniejącej serii 613. Model wyprodukowany w ilości kilkudziesięciu sztuk nie doczekał się rentownej produkcji seryjnej i tym samym w 1998 zakończyła się niezwykle bogata w innowacyjne rozwiązania techniczne produkcja samochodów osobowych Tatra.
O ile produkcja samochodów osobowych w latach osiemdziesiątych stała się niszowa i mało rentowna to Tatra nadal bardzo dobrze sobie radziła w projektowaniu i w produkcji specjalistycznych samochodów ciężarowych.
W 1982 został wprowadzony do produkcji model T815 z doładowanym silnikiem V8 oraz spełniającym normy emisji spalin Euro. Tatry 815 pojawiały się nie tylko na budowach, ale z fabrycznymi załogami także na trasach rajdów Paryż - Dakar odnosząc nie małe sukcesy, czego dowodem jest drugie miejsce na mecie w 1987 roku.
Po długotrwałym okresie zawirowań związanych z restrukturyzacją przedsiębiorstwa i szeregiem zmian właścicielskich obecnie firma koncentruje się na produkcji wielozadaniowych ciężarówek serii Phoenix oraz pojazdów dla wojska.